Trudno o jednoznaczną definicję motywacji. W psychologii istnieje cała masa różnych ujęć teoretycznych oraz definicji tego pojęcia. Najogólniej rzecz ujmując, motywowanie to określenie wszystkich procesów zaangażowanych w inicjowanie, ukierunkowywanie i utrzymywanie fizycznych oraz psychicznych aktywności człowieka. Motywacja przybiera różne formy, ale wszystkie one obejmują procesy umysłowe, które pobudzają, pozwalają na dokonanie wyboru i ukierunkowują zachowanie.
Motywacja wyjaśnia wytrwałość, mimo przeciwności losu. W psychologii zwykło się używać pojęcia „popęd” na określenie motywacji wynikającej raczej z potrzeb biologicznych, podkreślającej jej znaczenie dla przeżycia i prokreacji. Natomiast termin „motyw” rezerwuje się dla pragnień, które nie służą bezpośrednio zaspokojeniu potrzeb biologicznych, lecz są mocno zakorzenione w uczeniu się, np. ludzka potrzeba osiągnięć.
Niżej w tabeli przedstawiono w sposób skrótowy podstawowe teorie motywacji, wyróżniane przez psychologów.
| TEORIA | PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA | PRZYKŁADY |
|---|---|---|
| Teoria instynktów | Procesy biologiczne motywują wzorce zachowań specyficzne dla danego gatunku. | migracja ptaków, wędrówki ryb |
| Teoria popędów | Potrzeby wytwarzają popędy, które motywują zachowania dopóty, dopóki nie dojdzie do ich zredukowania. | łaknienie, pragnienie |
| Teorie poznawcze | Wiele motywów jest przede wszystkim skutkiem percepcji i procesów uczenia się, a nie biologii. | umiejscowienie kontroli, potrzeba osiągnięć |
| Teoria humanistyczna Abrahama Maslowa | Motywy są rezultatem potrzeb występujących w określonym, hierarchicznym porządku. | potrzeba szacunku, potrzeba samorealizacji |
| Teoria Zygmunta Freuda | Motywacja jest wynikiem nieświadomych pragnień, które wraz z dojrzewaniem przechodzą zmiany rozwojowe. | seks, agresja |